Xét Nghiệm T3 Tự Do

T₃ TỰ DO

(Triiodothyronine libre séique [T3 libre] / Triiodothyronine, Free [FreeT_3, FT₃])

NHẮC LẠI SINH LÝ

     Khi nồng độ hormon giáp trong dòng máu tuần hoàn giảm xuống hay cơ thể phải đương đầu với tình trạng stress thể lực hay tâm thần, vùng dưới đồi bị kích thích thích để giải phóng ra hormone gây giải phóng hormone hướng tuyến giáp (TRH). Khi được tiết ra, TRH (thyrotropin – releasing hormone) sẽ kích thích thùy trước tuyến yên sản xuất hormon kích thích tuyến giáp (TSH). Sau đó TSH (Thyroid Stimulating Hormone) kích thích sản xuất và giải phóng tri – iodothyronin (T₃)  và thyroxin (T₄).

     Hầu hết hormon giáp được sản xuất tại tuyến giáp dưới dạng T₄. Các tế bào của cơ thể chuyển đổi T₄ thành T₃ là một hormon có hoạt tính sinh học mạnh hơn. Nếu nồng độ T₃ và T₄ tự do trong máu tăng lên, tuyến yên sẽ bị kích thích để làm giảm sản xuất TSH thông qua cơ chế điều hòa ngược (-) (negative feedback).

     Có 2 loại T₃: Phần T₃ tự do hay dạng có hoạt tính là phần được gắn với các protein huyết tương. Chỉ có một lượng rất nhỏ (<1%) là T₃ tự do. Khác với nồng độ T₃ toàn phần, nồng độ T₃ tự do sẽ không bị tác động bởi các tình trạng gây tăng nồng độ protein huyết tương (do làm tăng TBG). Vì vậy, việc định lượng T₃ tự do (FT₃) ngày càng được các thầy thuốc lâm sàng chỉ định thay thế cho XN định lượng T₃ toàn phần.

     T₃ là hormon có tác dụng ở mức các mô ngoại biên. Thời gian bán hủy của hormone này là 48h và nó sẽ được thải trừ hoàn toàn khỏi cơ thể sau 20 ngày.

MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT NGHIỆM

     XN định lượng nồng độ T₃ toàn phần thường được chủ định khi BN có chiệu trứng cường giáp song nồng độ T₄ tự do bình thường hay ở mức ranh giới. XN này giúp cho:

1. Đánh giá chức năng tuyến giáp
2. Chẩn đoán các trường hợp cường giáp do T_3.

CÁCH LẤY BỆNH PHẨM

XN này được tiến hành trên huyết thanh.

Không nhất thiết cần yêu cầu BN phải nhịn ăn trước khi lấy máu XN.

Nếu có thể được, yêu cầu BN ngừng dùng các thuốc có thể làm thay đổi kết quả XN trước khi lên kết hoạch XN.

GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG

     2,31 – 4,29 ng/L hay 3,5 – 6,5 pmol/L.

TĂNG NỒNG ĐỘ T₃ TỰ DO TRONG MÁU

     Các nguyên nhân chính thường gặp là:

– Tình trạng cường giáp.

– Nhiễm độc giáp do T₃ (T₃ thyrotoxicosis).

– Ung thư tyến giáp.

– Viêm tuyến giáp.

GIẢM NỒNG ĐỘ T₃ TỰ DO TRONG MÁU

     Các nguyên nhân chính thường gặp là:

– Đang bị một bệnh lý cấp tính.

– Bị một bệnh lý mãn tính.

– Thiếu hụt globulin gắn thyroxin (TBG) bẩm sinh.

– Suy giáp.

– Sau cắt tuyến giáp.

CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN LÀM THAY ĐỔI KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM

– Các thuốc có thể làm tăng nồng độ T₃ tự do là: Amiodaron, cytomel, estrogen, methadon, thuốc ngừa thai uống, phenothiazin, tamoxifen, terbutalin, axit valproic.

– Các thuốc có thể làm giảm nồng độ T₃ tự do là: Amiodaron, steroid chuyển hóa, androgen, thuốc kháng giáp tổng hợp, aspirin, atenolol, carbamazepin, cimetidin, corticosteroid, furosemid, lithium, phenytoin, propranolol, theophyllin.

LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG T₃ TOÀN PHẦN

     1.XN này đặc biệt hữu ích để chẩn đoán tình trạng cường giáp khi kết quả XN nồng độ T₄ tự do bình thường hay ở mức ranh giới (tình trạng cường giáp do T₃).

2. XN cũng có thể được sử dụng để theo dõi hiệu quả điều trị đối với tình trạng cường giáp. Nếu nồng độ T₃ trong giới hạn bình thường, chứng tỏ thuốc điều trị có hiệu quả kiểm soát tình trạng cường giáp.