TỔNG QUAN LÂM SÀNG: Hội chứng suy nút xoang (Clinical Overview: Sick Sinus Syndrome)

Co, Michael Lawrenz, MD, MSc; Frisch, Daniel R., MD. Phát hành ngày 1 tháng 1, 2025.

Dịch và chú giải: Ths.Bs. Lê Đình Sáng

THÔNG TIN CƠ BẢN

ĐỊNH NGHĨA

Rối loạn chức năng nút xoang là một nhóm các rối loạn nhịp tim đặc trưng bởi các bất thường của nút xoang dẫn đến việc nút xoang (SA) không thể phản ứng với những thay đổi nhịp tim để đáp ứng nhu cầu sinh lý. Thực thể này bao gồm (1) nhịp chậm xoang (nhịp xoang <50 nhịp mỗi phút [BPM]); (2) nhịp chậm nhĩ lạc vị; (3) ngừng xoang; (4) blốc thoát nút xoang; (5) mất khả năng tăng nhịp tim; (6) luân phiên nhịp chậm xoang với nhịp nhanh trên thất kịch phát (thường là rung nhĩ), được gọi là hội chứng nhịp nhanh-nhịp chậm; và (7) phân ly đồng nhịp. Khi rối loạn chức năng nút xoang kèm theo các triệu chứng, nó được gọi là hội chứng suy nút xoang (SSS). Thuật ngữ mất khả năng tăng nhịp tim thể hiện việc không thể tăng nhịp tim một cách thích hợp để đáp ứng với hoạt động thể chất hoặc các hoạt động hàng ngày.

ĐỒNG NGHĨA

Ngừng xoang
Ngừng nút xoang
Nhịp chậm xoang dai dẳng không thích hợp
Hội chứng nhịp nhanh-nhịp chậm
Blốc thoát nút xoang-nhĩ
SSS
Hội chứng nhịp chậm-nhịp nhanh

MÃ ICD-10CM

I49.5 – Hội chứng suy nút xoang

DỊCH TỄ HỌC & ĐẶC ĐIỂM DÂN SỐ

• Ở trẻ em: Liên quan đến bệnh tim di truyền, bẩm sinh và mắc phải, đặc biệt là sau phẫu thuật tim.
• Ở người lớn: Chủ yếu là bệnh của người cao tuổi thứ phát sau bệnh thoái hóa tự phát tiến triển. Một nghiên cứu dân số hiện đại đã gợi ý rằng người da trắng, chỉ số khối cơ thể tăng, kéo dài QRS cơ bản hoặc blốc nhánh phải, tăng nồng độ N-terminal pro-B-type natriuretic peptide, tăng huyết áp, hoặc các bệnh tim mạch khác có liên quan đến tăng tỷ lệ mắc hội chứng suy nút xoang. Với dân số già đi, tỷ lệ mắc hàng năm của SSS dự kiến sẽ tăng đáng kể.

CÁC PHÁT HIỆN TRONG KHÁM LÂM SÀNG & BIỂU HIỆN LÂM SÀNG

Mệt mỏi, choáng váng, ngất, tiền ngất, đánh trống ngực. Các biểu hiện khác bao gồm khó thở khi gắng sức và đau ngực. Thường triệu chứng là tiến triển; tuy nhiên, các triệu chứng đột ngột có thể xảy ra (ví dụ: ngất).

Khám thực thể có thể bình thường hoặc cho thấy các bất thường (ví dụ: nhịp tim không đều, dấu hiệu suy tim sung huyết, tiếng thổi tim hoặc tiếng ngựa phi) liên quan đến bệnh tim nền.

NGUYÊN NHÂN

Xơ hóa nút xoang là nguyên nhân chính, có thể ảnh hưởng đến nút nhĩ thất, bó His, hoặc các nhánh của nó. Đa dược nên được xem xét và việc lấy danh sách thuốc chính xác là cần thiết. Các thuốc thường gặp bao gồm các thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi không thuộc nhóm dihydropyridine, digoxin, và các thuốc chống loạn nhịp.

Các nguyên nhân bổ sung bao gồm các hội chứng mạch vành cấp tính, bệnh động mạch nút xoang, các bệnh viêm và thâm nhiễm (bệnh hemochromatosis, bệnh amyloidosis, bệnh sarcoidosis), bệnh mạch máu collagen (lupus ban đỏ hệ thống và xơ cứng bì), bệnh thượng tâm mạc và màng ngoài tim, chấn thương sau phẫu thuật tim, suy giáp, hạ thân nhiệt, thiếu oxy, nhiễm trùng huyết, các bệnh loạn dưỡng cơ (ví dụ: loạn dưỡng cơ trương lực, bệnh teo Friedreich), các nguyên nhân nhiễm trùng như bệnh Lyme và tăng áp lực nội sọ.

Lưu ý rằng động mạch nút xoang xuất phát từ động mạch vành phải ở 60% người và từ động mạch mũ trái ở 40%.

CHẨN ĐOÁN

CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT

• Blốc nhĩ thất
• Ngộ độc thuốc
• Tăng nhạy cảm xoang cảnh
• Bất thường chuyển hóa (ví dụ: tăng kali máu trong tổn thương thận cấp)

TIẾN HÀNH ĐÁNH GIÁ

• ECG (Hình E1)
• Theo dõi nhịp tim lưu động có ghi nhật ký để liên hệ triệu chứng với các phát hiện. Máy ghi sự kiện, thiết bị ECG đeo được, hoặc máy ghi vòng lặp cấy ghép nếu các triệu chứng ít gặp hơn. Lưu ý rằng việc thiết lập chẩn đoán hiệu quả hơn với ghi lâu dài (ít nhất 2 đến 4 tuần) so với ECG lưu động 24 giờ.
• Thử nghiệm gắng sức để đánh giá mức độ nghiêm trọng của mất khả năng tăng nhịp tim.
• Thử nghiệm điện sinh lý, bao gồm thời gian hồi phục nút xoang và thời gian dẫn truyền xoang-nhĩ.

HÌNH E1. Hội chứng nhịp nhanh-nhịp chậm.

Hai chuyển đạo điện tâm đồ bề mặt cho thấy rung nhĩ tự chấm dứt, sau đó là khoảng ngừng 5,9 giây trước khi nhịp xoang trở lại. Bệnh nhân cảm thấy choáng váng trong thời gian này. Từ Issa Z và cộng sự: Clinical arrhythmology and electrophysiology, xuất bản lần 2, Philadelphia, 2012, Saunders.

ĐIỀU TRỊ

Đặt máy tạo nhịp vĩnh viễn chủ yếu được chỉ định nếu nhịp chậm có triệu chứng và không xác định được nguyên nhân có thể đảo ngược. Các chỉ định đặt máy tạo nhịp vĩnh viễn trong rối loạn chức năng nút xoang được mô tả trong Bảng 1.

BẢNG 1. Chỉ định đặt máy tạo nhịp vĩnh viễn trong rối loạn chức năng nút xoang mạn tính

Trích từ Kusumoto FM và cộng sự: Hướng dẫn ACC/AHA/HRS 2018 về đánh giá và điều trị bệnh nhân có nhịp chậm và chậm dẫn truyền tim, J Am Coll Cardiol 74(7): 932-987, 2019. doi:10.1016/j.jacc.2018.10.044.

ACC, Trường môn Tim mạch Hoa Kỳ; AHA, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ; HRS, Hiệp hội Nhịp tim

Trong hội chứng nhịp nhanh-nhịp chậm, điều trị bằng thuốc hoặc đốt điện thường được chỉ định cho nhịp nhanh sau khi đặt máy tạo nhịp vĩnh viễn cho nhịp chậm.

Bảng chú giải thuật ngữ Y học: rối loạn nhịp tim