Lược đồ chẩn đoán và điều trị suy hô hấp cấp tiến triển

PHÁC ĐỒ CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ SUY HÔ HẤP CẤP TIẾN TRIỂN

1. Đại cương

1.1. Định nghĩa

Suy hô hấp cấp tiến triển là tình trạng suy giảm chức năng hô hấp xảy ra nhanh chóng (trong vòng vài giờ đến vài ngày), gây ra tình trạng thiếu oxy máu và/hoặc tăng CO2 máu, đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

1.2. Phân loại

• Suy hô hấp type I (Suy hô hấp tăng oxy hóa): PaO2 < 60 mmHg
• Suy hô hấp type II (Suy hô hấp tăng thán): PaCO2 > 50 mmHg
• Suy hô hấp hỗn hợp: Có cả thiếu oxy và tăng CO2 máu

2. Nguyên nhân

2.1. Nguyên nhân thường gặp

• Viêm phổi nặng
• Đợt cấp COPD
• Hen phế quản nặng
• Phù phổi cấp
• ARDS (Acute Respiratory Distress Syndrome)
• Tắc mạch phổi
• Chấn thương ngực

2.2. Nguyên nhân khác

• Bệnh thần kinh cơ
• Nhiễm độc (ví dụ: ngộ độc CO)
• Suy tim cấp
• Hội chứng ngừng thở khi ngủ nặng

3. Chẩn đoán

3.1. Lâm sàng

• Khó thở tăng dần
• Tím tái
• Vã mồ hôi
• Thở nhanh nông hoặc thở chậm sâu
• Rối loạn ý thức
• Sử dụng cơ hô hấp phụ

3.2. Cận lâm sàng

• Khí máu động mạch:
  • PaO2 < 60 mmHg hoặc SaO2 < 90% (khi thở khí trời)
  • PaCO2 > 50 mmHg (trừ trường hợp bù trừ chuyển hóa mạn tính)
  • pH < 7.35
• Công thức máu: Có thể thấy thiếu máu, tăng bạch cầu
• X-quang ngực: Phát hiện tổn thương phổi, tim to, tràn dịch màng phổi
• CT ngực: Trong trường hợp nghi ngờ tắc mạch phổi hoặc cần đánh giá chi tiết tổn thương phổi
• Điện tâm đồ: Đánh giá rối loạn nhịp tim, thiếu máu cơ tim
• Siêu âm tim: Đánh giá chức năng tim, tràn dịch màng ngoài tim

3.3. Chẩn đoán xác định

• Dựa vào triệu chứng lâm sàng và kết quả khí máu động mạch

3.4. Chẩn đoán nguyên nhân

• Dựa vào bệnh sử, triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng

4. Điều trị

4.1. Nguyên tắc điều trị

• Đảm bảo oxy hóa và thông khí
• Điều trị nguyên nhân
• Hỗ trợ các cơ quan khác

4.2. Điều trị cụ thể

4.2.1. Đảm bảo oxy hóa

• Oxy liệu pháp:
  • Mục tiêu: SpO2 88-92% (với bệnh nhân COPD), SpO2 > 94% (các trường hợp khác)
  • Phương pháp: Cannula mũi, mặt nạ đơn giản, mặt nạ có túi dự trữ
• Thở máy không xâm nhập (NIV):
  • Chỉ định: Suy hô hấp nhẹ đến trung bình, đặc biệt trong đợt cấp COPD
• Thở máy xâm nhập:
  • Chỉ định: Suy hô hấp nặng, thất bại với NIV, rối loạn ý thức

4.2.2. Điều trị nguyên nhân

• Viêm phổi: Kháng sinh phù hợp
• Đợt cấp COPD: Corticosteroid, thuốc giãn phế quản
• Hen phế quản: Corticosteroid, thuốc giãn phế quản
• Phù phổi cấp: Lợi tiểu, giãn mạch, hỗ trợ huyết động
• ARDS: Thở máy bảo vệ phổi, nằm sấp
• Tắc mạch phổi: Thuốc chống đông, tiêu sợi huyết trong trường hợp nặng

4.2.3. Điều trị hỗ trợ

• Kiểm soát cân bằng dịch
• Hỗ trợ dinh dưỡng
• Dự phòng loét do tỳ đè
• Dự phòng huyết khối tĩnh mạch sâu

4.3. Theo dõi và điều chỉnh điều trị

• Theo dõi liên tục: Nhịp tim, huyết áp, SpO2, nhịp thở
• Khí máu động mạch định kỳ
• Đánh giá đáp ứng điều trị và điều chỉnh phác đồ khi cần

5. Biến chứng

• Tổn thương phổi do thở máy
• Nhiễm trùng bệnh viện
• Suy đa cơ quan
• Rối loạn tâm thần sau hồi sức

6. Tiên lượng

• Phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ nặng và đáp ứng điều trị
• Các yếu tố tiên lượng xấu: Tuổi cao, bệnh nền nặng, suy đa cơ quan

7. Phòng ngừa

• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền (COPD, hen phế quản, suy tim)
• Tiêm phòng cúm và phế cầu
• Bỏ thuốc lá
• Phòng ngừa nhiễm trùng bệnh viện

8. Tài liệu tham khảo

1. Matthay MA, et al. (2019). Acute respiratory distress syndrome. Nat Rev Dis Primers, 5(1), 18.
2. Scala R, Heunks L. (2018). Highlights in acute respiratory failure. Eur Respir Rev, 27(147), 180008.
3. Pham T, et al. (2017). Mechanical Ventilation: State of the Art. Mayo Clin Proc, 92(9), 1382-1400.

THƯ VIỆN MEDIPHARM