Chẩn đoán và điều trị Viêm tụy tăng triglycerides máu

1. Đại cương

• Viêm tụy tăng triglycerides máu (HTG-AP) là một biến chứng nguy hiểm của tăng triglycerides máu nặng.
• Thường xảy ra khi nồng độ triglycerides > 11.3 mmol/L (1000 mg/dL).
• Chiếm khoảng 1-4% các trường hợp viêm tụy cấp.
• Có thể gây biến chứng nặng và tử vong cao hơn so với viêm tụy do nguyên nhân khác.

2. Cơ chế bệnh sinh

3. Chẩn đoán

3.1. Lâm sàng

• Đau bụng dữ dội vùng thượng vị
• Buồn nôn, nôn
• Sốt
• Có thể có dấu hiệu sốc

3.2. Cận lâm sàng

• Amylase và/hoặc lipase máu tăng > 3 lần giới hạn trên bình thường
• Triglycerides máu > 11.3 mmol/L (1000 mg/dL)
• Có thể có tăng bạch cầu, tăng CRP, giảm canxi máu
• CT bụng có cản quang: Phù nề tụy, có thể có hoại tử tụy

3.3. Tiêu chuẩn chẩn đoán

• Đau bụng cấp tính vùng thượng vị
• Tăng amylase và/hoặc lipase > 3 lần giới hạn trên
• Triglycerides > 11.3 mmol/L (1000 mg/dL)
• Loại trừ các nguyên nhân viêm tụy cấp khác

4. Điều trị

4.1. Nguyên tắc điều trị

• Điều trị hỗ trợ viêm tụy cấp
• Giảm nhanh nồng độ triglycerides máu
• Điều trị biến chứng nếu có
• Phòng ngừa tái phát

4.2. Điều trị cụ thể

4.2.1. Điều trị hỗ trợ

• Nhịn ăn, bù dịch tích cực
• Giảm đau
• Điều chỉnh rối loạn điện giải
• Hỗ trợ hô hấp, tuần hoàn nếu cần

4.2.2. Giảm nồng độ triglycerides a) Insulin:

• Truyền tĩnh mạch liên tục: 0.1-0.3 đơn vị/kg/giờ
• Duy trì glucose máu 8.3-11.1 mmol/L (150-200 mg/dL)

b) Heparin:

• Không khuyến cáo sử dụng thường quy
• Có thể xem xét trong trường hợp nặng: 60 đơn vị/kg bolus, sau đó 3000-5000 đơn vị mỗi 4 giờ

c) Lọc máu:

• Chỉ định khi không đáp ứng với insulin hoặc có suy thận
• Plasmapheresis hoặc lọc máu liên tục

4.2.3. Điều trị biến chứng

• Kháng sinh nếu có nhiễm trùng
• Can thiệp ngoại khoa nếu có hoại tử tụy nhiễm trùng

4.2.4. Điều trị duy trì

• Chế độ ăn giảm chất béo (< 15% tổng năng lượng)
• Thuốc hạ lipid máu:
  • Fibrate: Fenofibrate 145 mg/ngày hoặc Gemfibrozil 600 mg x 2 lần/ngày
  • Omega-3: 2-4 g/ngày
  • Statin nếu có chỉ định

Lược đồ quy trình chẩn đoán và điều trị Viêm tụy tăng triglycerides máu:

5. Theo dõi và quản lý

• Theo dõi sát triglycerides, amylase, lipase trong giai đoạn cấp
• Đánh giá đáp ứng điều trị và biến chứng
• Kiểm tra lipid máu mỗi 3-6 tháng sau khi ổn định
• Điều chỉnh chế độ ăn và thuốc hạ lipid máu khi cần

6. Tiên lượng

• Tiên lượng phụ thuộc vào mức độ nặng của viêm tụy và biến chứng
• Tỷ lệ tử vong có thể cao hơn so với viêm tụy do nguyên nhân khác
• Nguy cơ tái phát cao nếu không kiểm soát tốt triglycerides máu

7. Tài liệu tham khảo

1. Scherer J, Singh VP, Pitchumoni CS, Yadav D. Issues in hypertriglyceridemic pancreatitis: an update. J Clin Gastroenterol. 2014;48(3):195-203. doi:10.1097/01.mcg.0000436438.60145.5a
2. Adiamah A, Psaltis E, Crook M, Lobo DN. A systematic review of the epidemiology, pathophysiology and current management of hyperlipidaemic pancreatitis. Clin Nutr. 2018;37(6 Pt A):1810-1822. doi:10.1016/j.clnu.2017.09.028
3. Carr RA, Rejowski BJ, Cote GA, Pitt HA, Zyromski NJ. Systematic review of hypertriglyceridemia-induced acute pancreatitis: A more virulent etiology? Pancreatology. 2016;16(4):469-476. doi:10.1016/j.pan.2016.02.011
4. Valdivielso P, Ramírez-Bueno A, Ewald N. Current knowledge of hypertriglyceridemic pancreatitis. Eur J Intern Med. 2014;25(8):689-694. doi:10.1016/j.ejim.2014.08.008
5. Hội Nội tiết và Đái tháo đường Việt Nam. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị rối loạn lipid máu. Nhà xuất bản Y học; 2021.

8. Bảng kiểm đánh giá tuân thủ phác đồ

Ghi chú: Đánh dấu “Có” nếu tiêu chí được thực hiện đầy đủ, “Không” nếu không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ. Ghi rõ lý do trong cột “Ghi chú” nếu không thực hiện.